Executieve functies zijn functies die worden aangestuurd vanuit de hersenen. Zij sturen het gedrag aan in nieuwe en complexe situaties waarin geen beroep kan worden gedaan op automatisch verlopende processen. Executieve functies zorgen er bijvoorbeeld voor dat je plannen kan maken en uitvoeren, gedrag flexibel kan bijstellen of impulsen kan onderdrukken.
Bij executieve functies gaat het om zelfsturend gedrag dat voortkomt uit de intenties en motivatie van de persoon. Het concept executieve functies is nauw verweven met het begrip aandacht. Aandacht is het proces dat ervoor zorgt dat informatie vanuit verschillende bronnen, zoals bijvoorbeeld gedachten (interne informatie) of beelden (externe informatie), wordt geselecteerd. Daarbij wordt er onderscheid gemaakt tussen twee vormen van aandacht: intensiteit en selectiviteit.
Met intensiteit van aandacht worden alertheid en volgehouden aandacht bedoeld. Alertheid kan ontstaan door een situatie van buitenaf, bijvoorbeeld wanneer je schrikt van een hard geluid of wanneer een taak moeilijker wordt. Alertheid kan ook van binnenuit veranderen. Zoals bijvoorbeeld bij een after-dinner-dip of wanneer de aandacht verslapt na een langdurige intensieve inspanning. Volgehouden aandacht is het vermogen om de aandacht langdurig op een taak te kunnen richten.
Met selectiviteit van aandacht worden gerichte aandacht en verdeelde aandacht bedoeld. Bij gerichte aandacht moet de aandacht volledig gericht worden op één aspect. Bijvoorbeeld wanneer je op een werkblad alle werkwoorden moet onderstrepen, of wanneer je voor een toets een leerboek moet bestuderen zonder je te laten afleiden door bijvoorbeeld een rommelig bureau of telefoon. Bij verdeelde aandacht moet de aandacht verdeeld worden over twee of meer taken. Dit is bijvoorbeeld het geval wanneer je luistert en tegelijkertijd aantekeningen maakt. Bij verdeelde aandacht wordt de aandacht zeer snel van de ene naar de andere taak verlegd.
Executieve functies zijn verantwoordelijk voor de hogere orde sturing van aandacht. Andere termen die worden gebruikt voor het concept executieve functies zijn: cognitieve controle, gecontroleerde informatieverwerking, executieve controle.
Geef een reactie